Crohn hastalığı nedir?
Crohn hastalığı, inflamatuar bir bağırsak hastalığıdır (IBD). Karın ağrısı, şiddetli ishal, yorgunluk, kilo kaybı ve yetersiz beslenmeye yol açabilen sindirim sisteminizin iltihaplanmasına neden olur. Crohn hastalığının neden olduğu iltihaplanma, farklı insanlarda sindirim sisteminin farklı bölgelerini içerebilir.
Crohn hastalığının neden olduğu iltihaplanma genellikle etkilenen bağırsak dokusu katmanlarına derinlemesine yayılır. Crohn hastalığı hem ağrılı hem de zayıflatıcı olabilir ve bazen hayatı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir.
İleit veya enterit olarak da adlandırılan Crohn hastalığı, bağırsağın herhangi bir bölümünü ağızdan anüse kadar etkileyebilir. Bununla birlikte, vakaların çoğunda, ince bağırsağın alt kısmı – ileum etkilenir.
Crohn hastalığı en sık ileokolonik yerleşim gösterir, tek başına kolonun ya da terminal ileumun tutulumu da sıktır, ancak izole incebağırsak tutulumu nadiren görülür. Crohn hastalığı kronik inflamatuar bir hastalıktır. Günümüzde ne medikal ne de cerrahi tedavi tam şifa sağlayamamaktadır. Medikal tedavinin amacı hastalık aktivitesini baskılamak, remisyon süresini uzatmak ve komplikasyonları engellemektir. Cerrahi tedavi obstruksüyon, abse, fistül ve akut abondan kanama gibi komplikasyonların gelişmesi durumunda uygulanmaktadır. Crohn hastalığının medikal tedavisinde immumodulatör ilaçlar belki mevcut etkisiz tedavinin rölatif olarak en etkili grubunu oluştururlar. Fistüllerin ve dirençli Crohn hastalığının tedavisinde biyolojik ajanların erken dönem sonuçları umut verirken, uzun vadede başarısı nüksler nedeniyle %50’den azdır.
Doktorlar, Crohn hastalığını iltihaplanma yerine göre beş türe ayırır.
Crohn hastalığının beş türü şunları içerir:
ileokoliti
ileit
gastroduodenal Crohn hastalığı
jejunoileitis
Crohn (granülomatöz) kolit
Semptomlar
Crohn hastalığı belirtileri, bağırsağın hangi kısmının etkilendiğine bağlı olarak değişir. Belirtiler genellikle şunları içerir:
Ağrı: Ağrı seviyesi kişilere göre değişir ve iltihabın bağırsakta nerede olduğuna bağlıdır. En yaygın olarak, ağrı karnın sağ alt tarafında hissedilir.
Bağırsakta ülserler: Ülserler bağırsakta kanama yapabilen ham bölgelerdir. Kanama olursa, hasta dışkısında kan fark edebilir.
Ağız ülseri: Bunlar yaygın bir semptomdur.
İshal: Bu durum hafif ya da şiddetli şekilde değişebilir. Bazen mukus, kan veya irin olabilir. Hasta gitme dürtüsünü alabilir ama hiçbir şey sonuç alamz.
Yorgunluk: Bireyler genellikle aşırı yorgun hisseder. Ateşte görülebilmektedir.
İştahın değişmesi: İştahın çok düşük olduğu zamanlar olabilir.
Kilo kaybı: Bu iştah kaybından kaynaklanabilir.
Anemi: Kan kaybı anemiye yol açabilir.
Rektal kanama ve anal fissürler: Anüsün derisi çatlar, ağrı ve kanamaya neden olur.
Diğer olası semptomlar:
artrit
üveit (göz iltihabı)
cilt döküntüsü ve iltihabı
karaciğer veya safra kanalı iltihabı
çocuklarda gecikmiş büyüme veya cinsel gelişim
Crohn hastalığı için risk faktörleri şunları içerebilir:
Yaş: Crohn hastalığı her yaşta ortaya çıkabilir, ancak gençken durumu geliştirmeniz muhtemeldir. Crohn hastalığı gelişen çoğu insan yaklaşık 30 yaşından önce teşhis edilir.
Etnik köken: Crohn hastalığı herhangi bir etnik grubu etkileyebilse de, beyazlar, Doğu Avrupa (Aşkenazi) Yahudi kökenli insanlar da dahil olmak üzere en yüksek riske sahiptir. Bununla birlikte, Kuzey Amerika ve Birleşik Krallık’ta yaşayan siyahlar arasında Crohn hastalığının görülme sıklığı artmaktadır.
Aile öyküsü: Hastalıkla birlikte bir ebeveyn, kardeş veya çocuk gibi yakın bir akrabanız varsa daha yüksek risk altındasınız. Crohn hastalığı olan 5 kişiden 1’inde bu hastalığa sahip bir aile üyesi vardır. Crohn’lu 20 kişiden yaklaşık 3’ünün durumu ile yakın bir akrabası var. Eğer özdeş bir ikiz Crohn hastalığına sahipse, diğer ikiz de yüzde 70 şansa sahiptir.
Sigara içmek: Sigara içmek Crohn hastalığının gelişmesi için en önemli kontrol edilebilir risk faktörüdür. Sigara içmek ayrıca daha şiddetli hastalığa ve ameliyat olma riskine yol açar. Sigara içiyorsanız, durmanız önemlidir.
Steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar: Bunlar ibuprofen (Advil, Motrin IB, diğerleri), naproksen sodyum (Aleve), diklofenak sodyum (Voltaren) ve diğerlerini içerir. Crohn hastalığına neden olmasalar da, Crohn hastalığını daha da kötüleştiren bağırsak iltihabına yol açabilirler.
Yaşadığınız yer: Kentsel bir bölgede veya sanayileşmiş bir ülkede yaşıyorsanız, Crohn hastalığına yakalanma olasılığınız daha yüksektir. Bu, yağ veya rafine gıdalar açısından yüksek bir diyet de dahil olmak üzere çevresel faktörlerin Crohn hastalığında rol oynayabileceğini düşündürmektedir.
Bir bakteri veya virüs rol oynayabilir. Örneğin E. coli bakterileri Crohn hastalığına bağlanmıştır.
Tedavi
Tedavi ilaç, cerrahi ve besin takviyelerini içerebilir.
Amaç inflamasyonu kontrol etmek, beslenme sorunlarını düzeltmek ve semptomları hafifletmektir.
Crohn hastalığının tedavisi yoktur, ancak bazı tedaviler bir hastanın nüksetme sayısını azaltarak yardımcı olabilir.
Crohn hastalığı tedavisi şunlara bağlıdır:
inflamasyonun bulunduğu yer
hastalığın şiddeti
komplikasyonlar
hastanın tekrarlayan semptomlar için önceki tedaviye yanıtı
Bazı insanlar herhangi bir semptom olmadan uzun sürelere, hatta yıllara sahip olabilir. Buna remisyon denir. Bununla birlikte, genellikle tekrarlar olacaktır.
Remisyon dönemleri çok değiştiğinden, tedavinin ne kadar etkili olduğunu bilmek zor olabilir. Bir remisyon süresinin ne kadar olacağını tahmin etmek imkansızdır.
Crohns da hem hastalık hem de tedavi ile ilişkili nedenler nutrisyonel problemleri arttırır. Crohns akut fazında ; yağ dokusu ile ilişkilli ağırlık kaybı, azalmış alımlar, artmış kayıplar, steroide bağlı katabolizmaya bağlı negatif nitrojen dengesi, ishal ciddiyetine bağlı olarak K,Ca,Mg,P yetersizliği, steatore ile iilşkili yağda eriyen vitamin eksiklikleri, remisyonda ise ; nadir olarak makro besin ögesi eksiklikleri ilaç tedavisi nedeni ile gelişen Ca, D vitamini, B12 vitamini eksiklikleri görülür.
Beslenme ve Diyet Tedavisi
Diyet tedavisinde öncelikle bilinmelidir ki her birey özeldir ve hastalığın ilerleyişi ve komplikasyonları bireyler arası farklılık gösterir. Hastalığın ilerleyişine bakılarak öncelikle destekleyici tedavi uygulanmalıdır.
Kaçınılması gereken besinler arasında alkol, baharatlar, yağlı gıdalar, bağırsak tıkanıklığına neden olabilecek sert gıdalar yer almaktadır.
Hastalığın yerine bağlı olarak süt ve süt ürünleri yasaklanır. Bazı hastalarda buğday, mısır, pirinç, turunçgil bulguları artırdığı için denenerek bireye verilmelidir.
Vitamin mineral yetersizliği durumunda ek olarak verilmelidir. Lifli besinlerden zengin beslenme belirtileri hafifletmektedir. Bu yüzden lif içeriği yüksek gıdalar diyetine eklenmelidir.
Sıvı alımınıza dikkat edin. Dehidrasyon belirtilerinin farkında olun.